Połowa życia, przypadająca mniej więcej miedzy 35 a 45 rokiem życia, oznacza ten punkt zwrotny, w którym musi nastąpić przemiana rozwoju ja w dojrzewanie jaźni.
Podstawową trudnością tej przemiany jest to, że człowiekowi wydaje się, że potrafi poradzić sobie także z zadaniami drugiej połowy życia posługując się sposobami i zasadami stosowanymi w pierwszej połowie.
W drugiej połowie życia chodzi o to, aby człowiek integrował w sobie swój cień, swoją animę lub animusa, aby otworzył się na swoją nieświadomość i poznał znajdujące się w niej nastawienie i właściwości. Ja powinno zwrócić się do swojego źródła, do jaźni, aby czerpać stąd nowe siły życiowe. Rozwój jaźni jest celem indywiduacji. Jaźń definiuje Jung ”Jako psychiczną pełnię człowieka” (11,170)
Ja jest tylko świadome, cień jest nieświadomy, natomiast jaźń obejmuje zarówno, to co świadome jak i to, co nieświadome. Człowiek powinien rozwijać się w kierunku od ja do jaźni. Dzieje się to wtedy, gdy człowiek uświadamia sobie coraz więcej z tego, co jest nieświadome i integruje się wewnętrznie. Życie człowieka da się przyrównać do drogi słonecznej. Rankiem wstaje słońce i rozświetla świat. W południe osiąga najwyższe położenie i od tego momentu rozpoczyna się zmniejszanie działania promieni i słońce zaczyna zachodzić. Popołudnie jest tak samo ważne jak przedpołudnie, chociaż tu obowiązują inne prawa. Akceptacja takiej krzywej życia oznacza dla człowieka to, że od momentu osiągnięcia połowy życia zamiast przystosowania do zewnętrznej realności, musi on przystosowywać się do wewnętrznej realności. Zamiast ekspansji wymaga się ograniczenia do tego, co istotne, wymaga się drogi do wewnątrz – introwersja.
To, co młody człowiek znalazł w zewnętrznym świecie i znajdywać tam powinien, człowiek popołudnia powinien znajdywać we własnym wnętrzu (7,81).
Poniżej przestawiam moją wersję graficzną integracji wewnętrznej jaka powinna w nas następować w drugiej połowie życia.
Problemy, wobec których człowiek staje w połowie swojego życia zależą od zadań, których rozwiązania domaga się od niego druga połowa życia, i wobec których musi przyjąć nowe stanowisko. Są to następujące problemy:
- Względność persony
- Uznanie istnienia cienia
- Integracja animy i animusa
- Rozwój jaźni poprzez akceptację umierania i spotkanie z Bogiem
Tutaj natrafiamy na dwa typowe błędne sposoby zachowania się w okresie połowy życia:
- Jeden polega na tym, że nie dostrzega się przeciwieństw w świadomych nastawieniach. Człowiek trzyma się mocno starych wartości, uchodzi za obrońcę zasad, jest laudator temporis acti. Człowiek usztywnia się, robi się twardy jak kamień i ogranicza działania swojego rozumu.
- Drugą reakcją na problemy przeciwieństw jest wyrzucenie za burtę wszystkich dotąd uznawanych wartości. Jak tylko człowiek spostrzeże pomyłkę w swoich uznawanych przekonaniach, nieprawdę w prawdzie, nienawiść w dotychczasowej miłości, pozostawia wtedy swoje ideały i próbuje żyć dalej w sposób zupełnie sprzeczny z dotychczasowym ja: Zmiana pracy zawodowej, rozwody, zmiana postaw religijnych, apostazje wszelkiego rodzaju są symptomami przejścia w przeciwne sposoby zachowania [przeciwieństwa] (7,81)
Dochodzi się do przekonania, że można wreszcie żyć tym, co się dotychczas tłumiło. Ale zamiast integracji wpada się w taki stan, w którym żyje się tym, czym się dotychczas nie żyło, a tłumi się to, czym się żyło. W ten sposób podtrzymuje się działanie mechanizmu tłumienia, a zmienia się tylko jego przedmiot.
Przesadzona jest zarówno skłonność do zaprzeczania dotychczas uznawanej wartości na korzyść jej przeciwieństwa, jak również przesadzona jest wcześniej wymieniona jednostronność, gdyż przy rozpatrywaniu samych ideałów nie brało się pod uwagę towarzyszących im nieświadomych fantazji, które mogą nasuwać wątpliwości.
W drugiej połowie życie nie chodzi o zmianę wartości na jej przeciwieństwo (konwersję), ale chodzi o zachowanie dotychczasowej wartości i uznanie jej przeciwieństwa (7,82).
Źródło: „W połowie drogi” autorstwa Anselm Grun OSB, Tyniec Wydawnictwo Benedyktów, Wydanie siódme – Kraków 2015.
- 1 In-dividuum, łac. To, co niepodzielne. Pojęcie używane przez Junga wyjaśniamy w słowniku pojęć psychologii Junga
- 2 Cytaty pochodzą z Gesammende Werke wydanych przez Walten-Verlag, Olten [1976] Tomy wydane prze rokiem 1971 ukazały się w wydawnictwie Rochera, Zurich – z tego wydania pochodzą cytaty które oznaczam w nawiasach. Podaję numer tomu i po przecinku stronę.
- 3 J. Jacobi, Der Weg zur Individuation, Zurich 1965, 48n. O konieczności dobrze osadzonej persony zob. (7,218).
- 4 Jacobi, dz, cyt., 50.